Tiền tệ là một trong những phát minh sâu sắc và có sự đồng thuận nhất trong quá trình tiến bộ của nền văn minh nhân loại. Từ trao đổi hàng hóa đến tiền tệ kim loại, từ tiêu chuẩn vàng đến tiền tệ tín dụng quốc gia, sự tiến hóa của tiền tệ luôn đi kèm với sự thay đổi của cơ chế tin cậy, hiệu quả giao dịch và cấu trúc quyền lực. Ngày nay, hệ thống tiền tệ toàn cầu đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có: siêu phát hành tiền tệ, khủng hoảng lòng tin, sự xấu đi của nợ công và sự chấn động kinh tế địa chính trị do sự thống trị của đồng đô la.
Sự ra đời của Bitcoin và ảnh hưởng ngày càng mở rộng của nó khiến chúng ta phải suy nghĩ lại: Bản chất của tiền tệ thực sự là gì? "Cái neo giá trị" trong tương lai sẽ tồn tại dưới hình thức nào?
Cách mạng của Bitcoin không chỉ nằm ở công nghệ và thuật toán, mà còn ở việc nó là hệ thống tiền tệ "từ dưới lên" đầu tiên do người dùng tự phát triển trong lịch sử nhân loại, đang thách thức mô hình phát hành tiền tệ do nhà nước dẫn dắt suốt nghìn năm qua.
Một, lịch sử phát triển của hàng hóa neo giá trị
1. Sự ra đời của trao đổi hàng hóa và tiền tệ hàng hóa
Hoạt động kinh tế sớm nhất của con người chủ yếu dựa vào mô hình "trao đổi hàng hóa", hai bên giao dịch phải chính xác có những món hàng mà bên kia cần, sự "trùng hợp nhu cầu kép" này đã hạn chế đáng kể sự phát triển của sản xuất và lưu thông. Để giải quyết vấn đề này, những hàng hóa có giá trị được chấp nhận rộng rãi (như vỏ sò, muối, gia súc, v.v.) dần trở thành "tiền hàng hóa", đặt nền tảng cho tiền kim loại quý sau này.
2. Tiêu chuẩn vàng và hệ thống thanh toán toàn cầu
Bước vào xã hội văn minh, vàng và bạc vì tính hiếm có, dễ phân chia và khó bị làm giả đã trở thành phương tiện trao đổi chung đại diện nhất. Các đế quốc cổ đại đều sử dụng tiền tệ kim loại như một biểu tượng của quyền lực quốc gia và sự giàu có xã hội.
Đến thế kỷ 19, chế độ bản vị vàng đã được thiết lập trên toàn cầu, các loại tiền tệ của các quốc gia liên kết với vàng, đạt được tiêu chuẩn hóa trong thương mại và thanh toán quốc tế. Ưu điểm lớn nhất của hệ thống này là "vật neo" của tiền tệ rõ ràng, chi phí tin cậy giữa các quốc gia thấp, nhưng cũng dẫn đến việc cung cấp tiền tệ bị hạn chế bởi dự trữ vàng, khó có thể hỗ trợ sự mở rộng của nền kinh tế công nghiệp hóa và toàn cầu hóa.
3. Sự trỗi dậy của tiền tệ tín dụng và tín dụng chủ quyền
Vào nửa đầu thế kỷ 20, hai cuộc thế chiến đã hoàn toàn tác động đến hệ thống chuẩn vàng. Năm 1944, hệ thống Bretton Woods được thiết lập, đồng đô la Mỹ gắn liền với vàng, các đồng tiền chính khác lại gắn liền với đồng đô la, hình thành "chuẩn đô la". Năm 1971, chính phủ Mỹ đơn phương tuyên bố đồng đô la không còn gắn liền với vàng, tiền tệ chủ quyền toàn cầu chính thức bước vào kỷ nguyên tiền tệ tín dụng, các quốc gia phát hành tiền tệ dựa trên tín dụng của chính mình và điều chỉnh nền kinh tế thông qua mở rộng nợ và chính sách tiền tệ.
Tiền tệ tín dụng mang lại sự linh hoạt lớn và không gian tăng trưởng kinh tế, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng niềm tin, lạm phát nghiêm trọng và phát hành tiền tệ quá mức. Các nước thế giới thứ ba thường xuyên rơi vào khủng hoảng tiền tệ, ngay cả các nền kinh tế mới nổi cũng đang chật vật trong khủng hoảng nợ và biến động ngoại hối.
Hai, thực trạng khó khăn của hệ thống dự trữ vàng
1. Sự tập trung và không minh bạch của dự trữ vàng
Mặc dù tiêu chuẩn vàng đã trở thành lịch sử, nhưng vàng vẫn là tài sản dự trữ quan trọng trên bảng cân đối kế toán của các ngân hàng trung ương trên thế giới. Hiện nay, khoảng một phần ba dự trữ vàng chính thức toàn cầu được lưu giữ trong kho vàng của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York. Sự sắp xếp này xuất phát từ sự tin tưởng vào nền kinh tế và an ninh quân sự của Mỹ sau Thế chiến II, nhưng cũng đã mang lại những vấn đề đáng kể về sự tập trung và tính không minh bạch.
Ví dụ, Đức đã tuyên bố sẽ chuyển một phần dự trữ vàng từ Mỹ về nước, một trong những lý do là sự thiếu tin tưởng vào các tài khoản kho bạc của Mỹ và việc không thể tiến hành kiểm tra thực địa trong một thời gian dài. Khó có thể xác minh xem tài khoản kho bạc có nhất quán với dự trữ vàng thực tế hay không. Hơn nữa, sự tràn lan của các sản phẩm phái sinh như "vàng giấy" cũng làm suy yếu mối quan hệ giữa "vàng trên giấy" và vàng vật chất.
2. Thuộc tính không phải M0 của vàng
Trong xã hội hiện đại, vàng đã không còn mang thuộc tính của tiền tệ lưu thông hàng ngày (M0). Cá nhân và doanh nghiệp không thể trực tiếp sử dụng vàng để thanh toán các giao dịch hàng ngày, thậm chí rất khó để trực tiếp nắm giữ và chuyển giao vàng vật chất. Chức năng chính của vàng chủ yếu là để thanh toán giữa các quốc gia chủ quyền, dự trữ tài sản lớn và công cụ phòng ngừa rủi ro trên thị trường tài chính.
Thanh toán vàng giữa các quốc gia thường liên quan đến quy trình thanh toán phức tạp, thời gian trì hoãn dài và chi phí an ninh cao. Hơn nữa, tính minh bạch trong giao dịch vàng giữa các ngân hàng trung ương rất thấp, việc kiểm tra tài khoản phụ thuộc vào sự tin cậy của các tổ chức trung ương. Điều này làm cho vai trò của vàng như một "mỏ neo giá trị" toàn cầu ngày càng mang tính biểu tượng hơn, chứ không phải là giá trị lưu thông thực tế.
Ba, đổi mới kinh tế học của Bitcoin và những hạn chế thực tế
1. Bitcoin của "thao tác neo thuật toán" và thuộc tính tiền tệ
Kể từ khi Bitcoin ra đời vào năm 2009, đặc tính tổng cung cố định, phi tập trung và minh bạch có thể xác minh của nó đã khơi dậy một làn sóng suy nghĩ mới về "vàng kỹ thuật số" trên toàn cầu. Quy tắc cung cấp Bitcoin được viết vào thuật toán, với giới hạn tổng là 21 triệu đồng không ai có thể thay đổi. Tính khan hiếm "neo theo thuật toán" này tương tự như tính khan hiếm vật lý của vàng, nhưng trong kỷ nguyên Internet toàn cầu thì còn triệt để và minh bạch hơn.
Tất cả các giao dịch Bitcoin đều được ghi lại trên blockchain, bất kỳ ai trên thế giới cũng có thể công khai xác minh sổ cái mà không cần phải phụ thuộc vào bất kỳ cơ quan trung ương nào. Tính năng này, về lý thuyết, giảm đáng kể rủi ro "sổ sách không khớp với thực tế" và cũng nâng cao đáng kể hiệu quả và tính minh bạch của quá trình thanh toán.
2. Đường lan tỏa "từ dưới lên" của Bitcoin
Bitcoin và tiền tệ truyền thống có một sự khác biệt cơ bản: tiền tệ truyền thống được phát hành và quảng bá "từ trên xuống" bởi quyền lực của nhà nước, trong khi Bitcoin được áp dụng tự phát "từ dưới lên" bởi người dùng và dần dần lan rộng đến các doanh nghiệp, tổ chức tài chính thậm chí là các quốc gia có chủ quyền.
Người dùng đi trước, tổ chức đến sau: Bitcoin ban đầu được một nhóm những người yêu thích công nghệ mã hóa và các nhà tự do chủ nghĩa tự phát áp dụng. Khi hiệu ứng mạng gia tăng, giá tăng và các tình huống ứng dụng mở rộng, ngày càng nhiều cá nhân, doanh nghiệp thậm chí là các tổ chức tài chính bắt đầu nắm giữ tài sản Bitcoin.
Sự thích ứng thụ động của các quốc gia: Một số quốc gia đã công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp, một số quốc gia phê duyệt các sản phẩm tài chính liên quan đến Bitcoin, cho phép các tổ chức và công chúng tham gia vào thị trường Bitcoin thông qua các kênh tuân thủ. Cơ sở người dùng và mức độ chấp nhận thị trường của Bitcoin đã thúc đẩy các quốc gia có chủ quyền chủ động chấp nhận hình thái tiền tệ mới này.
Mở rộng toàn cầu không biên giới: Hiệu ứng mạng của Bitcoin đã vượt qua biên giới chủ quyền, bất kể là các nước phát triển hay thị trường mới nổi, đều có nhiều người dùng tự phát áp dụng Bitcoin trong cuộc sống hàng ngày, dự trữ tài sản và chuyển tiền xuyên biên giới.
Sự chuyển mình lịch sử này cho thấy việc Bitcoin có thể trở thành tiền tệ toàn cầu hay không không còn hoàn toàn phụ thuộc vào sự "chấp thuận" của các quốc gia hay tổ chức, mà phụ thuộc vào việc có đủ người dùng và sự đồng thuận của thị trường.
Những gợi ý cho cấu trúc tiền tệ trong tương lai:
Sự tách biệt giữa quyền lực và tiền tệ có thể: Tiền tệ không còn phụ thuộc vào quyền lực nhà nước, mà có thể thuộc về internet, thuật toán và sự đồng thuận toàn cầu của người dùng.
Sự hỗ trợ của quốc gia trở thành "điểm nhấn thêm vào": Bitcoin có trở thành tiền tệ toàn cầu hay không, không còn hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ lập pháp của các cơ quan nhà nước, miễn là có đủ người dùng và sự công nhận xã hội.
Những thách thức chủ quyền mới: Các quốc gia có chủ quyền trong tương lai có thể phải thích nghi, thậm chí chấp nhận một cách thụ động những tác động do "tiền tệ tự trị của người dùng" mang lại.
3. Giới hạn thực tế và phê phán
Bitcoin mặc dù có tính cách mạng ở cấp độ lý thuyết và công nghệ, nhưng trong ứng dụng thực tế vẫn còn nhiều hạn chế:
Biến động giá lớn: Giá Bitcoin rất dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý thị trường, tin tức chính sách và cú sốc thanh khoản, biên độ biến động ngắn hạn vượt xa tiền tệ quốc gia.
Hiệu suất giao dịch thấp, tiêu tốn năng lượng cao: Blockchain Bitcoin xử lý số lượng giao dịch giới hạn mỗi giây, thời gian xác nhận dài, và cơ chế bằng chứng công việc tiêu tốn nhiều năng lượng.
Rủi ro từ sự phản đối và quản lý: Một số quốc gia có thái độ tiêu cực thậm chí đàn áp đối với Bitcoin, dẫn đến sự phân hóa thị trường toàn cầu.
Phân phối tài sản không đồng đều và rào cản kỹ thuật: Người dùng Bitcoin sớm và một số ít cá nhân nắm giữ một lượng lớn Bitcoin, tài sản tập trung cao. Hơn nữa, việc tham gia của người dùng bình thường cần một số rào cản kỹ thuật nhất định, dễ bị gian lận và các rủi ro như mất khóa riêng.
Bốn, sự khác biệt và tương đồng giữa Bitcoin và vàng: thí nghiệm tư tưởng về giá trị trong tương lai
1. Bước nhảy lịch sử về hiệu quả giao dịch và tính minh bạch
Thời đại vàng như một thước đo giá trị, việc giao dịch vàng lớn giữa các quốc gia thường cần sử dụng máy bay, tàu biển, xe bọc thép để chuyển giao hàng hóa thực, không chỉ tốn thời gian từ vài ngày đến vài tuần, mà còn phải chịu chi phí vận chuyển và bảo hiểm cao. Ví dụ, Ngân hàng Trung ương Đức đã từng thông báo sẽ đưa dự trữ vàng từ nước ngoài trở về quê hương, toàn bộ kế hoạch mất nhiều năm mới hoàn thành.
Điều quan trọng hơn là, hệ thống dự trữ vàng toàn cầu đang gặp phải vấn đề nghiêm trọng về sự không minh bạch trong sổ sách và khó khăn trong việc kiểm kê. Quyền sở hữu, địa điểm lưu trữ và trạng thái thực tế của dự trữ vàng thường chỉ có thể dựa vào tuyên bố đơn phương của các tổ chức tập trung. Trong hệ thống này, chi phí tin cậy giữa các quốc gia là rất cao, và tính ổn định của hệ thống tài chính quốc tế bị ảnh hưởng.
Bitcoin thì đối phó với những vấn đề này theo một cách hoàn toàn khác. Quyền sở hữu và việc chuyển nhượng Bitcoin được ghi lại toàn bộ trên chuỗi, bất kỳ ai trên toàn cầu cũng có thể xác minh một cách công khai và theo thời gian thực. Dù là cá nhân, doanh nghiệp hay quốc gia, chỉ cần sở hữu khóa riêng là có thể điều phối tài chính bất cứ lúc nào, không cần chuyển giao vật lý, không cần trung gian bên thứ ba, việc chuyển tiền toàn cầu chỉ mất vài chục phút. Sự minh bạch và khả năng xác minh chưa từng có này đã giúp Bitcoin có được hiệu quả và nền tảng niềm tin mà vàng không thể đạt được trong việc thanh toán số lượng lớn và định giá.
2. Hình dung "phân tầng vai trò" của giá trị mạch
Mặc dù Bitcoin vượt trội hơn vàng về độ minh bạch và hiệu quả chuyển khoản, nhưng nó vẫn gặp nhiều hạn chế trong việc thanh toán hàng ngày và lưu thông nhỏ — tốc độ giao dịch, phí giao dịch, sự biến động giá cả, v.v., khiến nó khó có thể trở thành "tiền mặt" hoặc M0 trong thực tế.
Tuy nhiên, tham khảo lý thuyết phân lớp tiền tệ như M0/M1/M2, có thể tưởng tượng rằng hệ thống tiền tệ trong tương lai sẽ xuất hiện cấu trúc như sau:
Bitcoin và các "tài sản neo" khác là công cụ lưu trữ giá trị và thanh toán lớn ở cấp độ M1+, tương tự như vị trí của vàng trong tài sản của ngân hàng trung ương, nhưng minh bạch hơn và dễ thanh toán hơn.
Stablecoin dựa trên Bitcoin, mạng lưới lớp hai (như mạng lưới ánh sáng), tiền tệ số chủ quyền (CBDC) và các loại hình khác, đảm nhận chức năng thanh toán hàng ngày, thanh toán vi mô và thanh toán bán lẻ. Những "tiền tệ con" này neo vào Bitcoin hoặc được đảm bảo bởi nó để đạt được sự kết hợp giữa hiệu quả lưu thông và tính ổn định giá trị.
Bitcoin trở thành "đại lượng chung" và "đơn vị đo lường" của tài nguyên xã hội, được thị trường toàn cầu công nhận rộng rãi, nhưng không được sử dụng trực tiếp cho tiêu dùng hàng ngày, mà giống như vàng, đóng vai trò như "đáy chống đỡ" cho hệ thống kinh tế.
Cấu trúc phân lớp này không chỉ có thể tận dụng sự khan hiếm và tính minh bạch của Bitcoin như một "mỏ neo giá trị" toàn cầu, mà còn có thể sử dụng đổi mới công nghệ để đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng ngày một cách thuận tiện và chi phí thấp.
V. Sự phát triển và suy nghĩ phản biện có thể của hệ thống tiền tệ trong tương lai
1. Cấu trúc tiền tệ đa tầng, đa vai trò
Hệ thống tiền tệ trong tương lai rất có thể không còn là cấu trúc độc quyền của một loại tiền tệ chủ quyền duy nhất, mà sẽ là sự đồng tồn tại của ba tầng lớp "mỏ neo giá trị - phương tiện thanh toán - tiền tệ địa phương", hợp tác và cạnh tranh song song:
Giá trị neo: Bitcoin (hoặc tài sản số tương tự) đóng vai trò là tài sản dự trữ toàn cầu phi tập trung, đảm nhận vai trò "tiền tệ cao cấp" trong các thanh toán xuyên quốc gia, dự trữ ngân hàng trung ương, và phòng ngừa giá trị.
Phương tiện thanh toán: stablecoin, tiền tệ số chủ quyền, mạng lưới ánh sáng, v.v., neo vào Bitcoin hoặc tiền tệ chủ quyền, thực hiện lưu thông, thanh toán và định giá hàng ngày.
Tiền tệ địa phương: Đồng tiền của các quốc gia tiếp tục đảm nhận chức năng điều tiết và quản lý nền kinh tế địa phương, thực hiện mục tiêu thuế, phúc lợi xã hội và chính sách kinh tế.
Dưới cấu trúc đa lớp này, ba chức năng chính của tiền tệ (phương tiện trao đổi, thước đo giá trị, lưu trữ giá trị) sẽ được phân công rõ ràng hơn cho các loại tiền và cấp độ khác nhau, khả năng phân tán rủi ro và đổi mới của nền kinh tế toàn cầu cũng sẽ được nâng cao.
2. Cơ chế tin cậy mới và rủi ro tiềm ẩn
Nhưng hệ thống mới này không phải không có rủi ro. Liệu thuật toán và sự đồng thuận của mạng có thể thực sự thay thế uy tín của chủ quyền quốc gia và các cơ quan trung ương? Đặc điểm phi tập trung của Bitcoin có bị xói mòn bởi các đầu sỏ sức mạnh tính toán, lỗ hổng trong quản trị giao thức hoặc sự tiến bộ công nghệ? Sự khác biệt về quy định toàn cầu, xung đột chính sách, các sự kiện "thiên nga đen"... đều có thể trở thành yếu tố không ổn định cho hệ thống tiền tệ trong tương lai.
Ngoài ra, các quốc gia có chủ quyền có thể sẽ hạn chế sự mở rộng của Bitcoin thông qua các biện pháp như quản lý chặt chẽ, thuế, và phong tỏa công nghệ để bảo vệ lợi ích của mình. Liệu Bitcoin có thể thực sự đạt được sự đồng thuận toàn cầu theo con đường "từ dưới lên" và duy trì vị thế "vàng kỹ thuật số" trong thời gian dài hay không, vẫn cần có sự kiểm nghiệm của thời gian.
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
22 thích
Phần thưởng
22
8
Đăng lại
Chia sẻ
Bình luận
0/400
MEVHunter
· 08-10 01:37
ngmi tiền pháp định maxis... btc đang thực sự ăn trưa của họ rn
Xem bản gốcTrả lời0
0xLostKey
· 08-09 02:24
bơm lớn chỉ là vấn đề thời gian, những người nhìn xuống tiếp tục mua đáy
Xem bản gốcTrả lời0
WalletInspector
· 08-07 04:19
BTC mới là đồng tiền thực sự của tương lai
Xem bản gốcTrả lời0
TradFiRefugee
· 08-07 04:18
btc thắng lớn rồi, mong rằng tiền pháp định giảm về 0
Xem bản gốcTrả lời0
FomoAnxiety
· 08-07 04:17
Cuối cùng đã đến lúc cho thị trường tăng tiếp theo rồi sao
Xem bản gốcTrả lời0
TokenomicsTrapper
· 08-07 04:15
ngmi với cái hopium này... đã tham gia crypto từ năm 2013 và thấy câu chuyện này được tái chế qua mỗi chu kỳ
Bitcoin cách mạng: Từ tiêu chuẩn vàng đến tương lai tiền tệ được chốt bằng thuật toán
Sự tiến hóa của tiền tệ và tương lai của Bitcoin
Tiền tệ là một trong những phát minh sâu sắc và có sự đồng thuận nhất trong quá trình tiến bộ của nền văn minh nhân loại. Từ trao đổi hàng hóa đến tiền tệ kim loại, từ tiêu chuẩn vàng đến tiền tệ tín dụng quốc gia, sự tiến hóa của tiền tệ luôn đi kèm với sự thay đổi của cơ chế tin cậy, hiệu quả giao dịch và cấu trúc quyền lực. Ngày nay, hệ thống tiền tệ toàn cầu đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có: siêu phát hành tiền tệ, khủng hoảng lòng tin, sự xấu đi của nợ công và sự chấn động kinh tế địa chính trị do sự thống trị của đồng đô la.
Sự ra đời của Bitcoin và ảnh hưởng ngày càng mở rộng của nó khiến chúng ta phải suy nghĩ lại: Bản chất của tiền tệ thực sự là gì? "Cái neo giá trị" trong tương lai sẽ tồn tại dưới hình thức nào?
Cách mạng của Bitcoin không chỉ nằm ở công nghệ và thuật toán, mà còn ở việc nó là hệ thống tiền tệ "từ dưới lên" đầu tiên do người dùng tự phát triển trong lịch sử nhân loại, đang thách thức mô hình phát hành tiền tệ do nhà nước dẫn dắt suốt nghìn năm qua.
Một, lịch sử phát triển của hàng hóa neo giá trị
1. Sự ra đời của trao đổi hàng hóa và tiền tệ hàng hóa
Hoạt động kinh tế sớm nhất của con người chủ yếu dựa vào mô hình "trao đổi hàng hóa", hai bên giao dịch phải chính xác có những món hàng mà bên kia cần, sự "trùng hợp nhu cầu kép" này đã hạn chế đáng kể sự phát triển của sản xuất và lưu thông. Để giải quyết vấn đề này, những hàng hóa có giá trị được chấp nhận rộng rãi (như vỏ sò, muối, gia súc, v.v.) dần trở thành "tiền hàng hóa", đặt nền tảng cho tiền kim loại quý sau này.
2. Tiêu chuẩn vàng và hệ thống thanh toán toàn cầu
Bước vào xã hội văn minh, vàng và bạc vì tính hiếm có, dễ phân chia và khó bị làm giả đã trở thành phương tiện trao đổi chung đại diện nhất. Các đế quốc cổ đại đều sử dụng tiền tệ kim loại như một biểu tượng của quyền lực quốc gia và sự giàu có xã hội.
Đến thế kỷ 19, chế độ bản vị vàng đã được thiết lập trên toàn cầu, các loại tiền tệ của các quốc gia liên kết với vàng, đạt được tiêu chuẩn hóa trong thương mại và thanh toán quốc tế. Ưu điểm lớn nhất của hệ thống này là "vật neo" của tiền tệ rõ ràng, chi phí tin cậy giữa các quốc gia thấp, nhưng cũng dẫn đến việc cung cấp tiền tệ bị hạn chế bởi dự trữ vàng, khó có thể hỗ trợ sự mở rộng của nền kinh tế công nghiệp hóa và toàn cầu hóa.
3. Sự trỗi dậy của tiền tệ tín dụng và tín dụng chủ quyền
Vào nửa đầu thế kỷ 20, hai cuộc thế chiến đã hoàn toàn tác động đến hệ thống chuẩn vàng. Năm 1944, hệ thống Bretton Woods được thiết lập, đồng đô la Mỹ gắn liền với vàng, các đồng tiền chính khác lại gắn liền với đồng đô la, hình thành "chuẩn đô la". Năm 1971, chính phủ Mỹ đơn phương tuyên bố đồng đô la không còn gắn liền với vàng, tiền tệ chủ quyền toàn cầu chính thức bước vào kỷ nguyên tiền tệ tín dụng, các quốc gia phát hành tiền tệ dựa trên tín dụng của chính mình và điều chỉnh nền kinh tế thông qua mở rộng nợ và chính sách tiền tệ.
Tiền tệ tín dụng mang lại sự linh hoạt lớn và không gian tăng trưởng kinh tế, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng niềm tin, lạm phát nghiêm trọng và phát hành tiền tệ quá mức. Các nước thế giới thứ ba thường xuyên rơi vào khủng hoảng tiền tệ, ngay cả các nền kinh tế mới nổi cũng đang chật vật trong khủng hoảng nợ và biến động ngoại hối.
Hai, thực trạng khó khăn của hệ thống dự trữ vàng
1. Sự tập trung và không minh bạch của dự trữ vàng
Mặc dù tiêu chuẩn vàng đã trở thành lịch sử, nhưng vàng vẫn là tài sản dự trữ quan trọng trên bảng cân đối kế toán của các ngân hàng trung ương trên thế giới. Hiện nay, khoảng một phần ba dự trữ vàng chính thức toàn cầu được lưu giữ trong kho vàng của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York. Sự sắp xếp này xuất phát từ sự tin tưởng vào nền kinh tế và an ninh quân sự của Mỹ sau Thế chiến II, nhưng cũng đã mang lại những vấn đề đáng kể về sự tập trung và tính không minh bạch.
Ví dụ, Đức đã tuyên bố sẽ chuyển một phần dự trữ vàng từ Mỹ về nước, một trong những lý do là sự thiếu tin tưởng vào các tài khoản kho bạc của Mỹ và việc không thể tiến hành kiểm tra thực địa trong một thời gian dài. Khó có thể xác minh xem tài khoản kho bạc có nhất quán với dự trữ vàng thực tế hay không. Hơn nữa, sự tràn lan của các sản phẩm phái sinh như "vàng giấy" cũng làm suy yếu mối quan hệ giữa "vàng trên giấy" và vàng vật chất.
2. Thuộc tính không phải M0 của vàng
Trong xã hội hiện đại, vàng đã không còn mang thuộc tính của tiền tệ lưu thông hàng ngày (M0). Cá nhân và doanh nghiệp không thể trực tiếp sử dụng vàng để thanh toán các giao dịch hàng ngày, thậm chí rất khó để trực tiếp nắm giữ và chuyển giao vàng vật chất. Chức năng chính của vàng chủ yếu là để thanh toán giữa các quốc gia chủ quyền, dự trữ tài sản lớn và công cụ phòng ngừa rủi ro trên thị trường tài chính.
Thanh toán vàng giữa các quốc gia thường liên quan đến quy trình thanh toán phức tạp, thời gian trì hoãn dài và chi phí an ninh cao. Hơn nữa, tính minh bạch trong giao dịch vàng giữa các ngân hàng trung ương rất thấp, việc kiểm tra tài khoản phụ thuộc vào sự tin cậy của các tổ chức trung ương. Điều này làm cho vai trò của vàng như một "mỏ neo giá trị" toàn cầu ngày càng mang tính biểu tượng hơn, chứ không phải là giá trị lưu thông thực tế.
Ba, đổi mới kinh tế học của Bitcoin và những hạn chế thực tế
1. Bitcoin của "thao tác neo thuật toán" và thuộc tính tiền tệ
Kể từ khi Bitcoin ra đời vào năm 2009, đặc tính tổng cung cố định, phi tập trung và minh bạch có thể xác minh của nó đã khơi dậy một làn sóng suy nghĩ mới về "vàng kỹ thuật số" trên toàn cầu. Quy tắc cung cấp Bitcoin được viết vào thuật toán, với giới hạn tổng là 21 triệu đồng không ai có thể thay đổi. Tính khan hiếm "neo theo thuật toán" này tương tự như tính khan hiếm vật lý của vàng, nhưng trong kỷ nguyên Internet toàn cầu thì còn triệt để và minh bạch hơn.
Tất cả các giao dịch Bitcoin đều được ghi lại trên blockchain, bất kỳ ai trên thế giới cũng có thể công khai xác minh sổ cái mà không cần phải phụ thuộc vào bất kỳ cơ quan trung ương nào. Tính năng này, về lý thuyết, giảm đáng kể rủi ro "sổ sách không khớp với thực tế" và cũng nâng cao đáng kể hiệu quả và tính minh bạch của quá trình thanh toán.
2. Đường lan tỏa "từ dưới lên" của Bitcoin
Bitcoin và tiền tệ truyền thống có một sự khác biệt cơ bản: tiền tệ truyền thống được phát hành và quảng bá "từ trên xuống" bởi quyền lực của nhà nước, trong khi Bitcoin được áp dụng tự phát "từ dưới lên" bởi người dùng và dần dần lan rộng đến các doanh nghiệp, tổ chức tài chính thậm chí là các quốc gia có chủ quyền.
Người dùng đi trước, tổ chức đến sau: Bitcoin ban đầu được một nhóm những người yêu thích công nghệ mã hóa và các nhà tự do chủ nghĩa tự phát áp dụng. Khi hiệu ứng mạng gia tăng, giá tăng và các tình huống ứng dụng mở rộng, ngày càng nhiều cá nhân, doanh nghiệp thậm chí là các tổ chức tài chính bắt đầu nắm giữ tài sản Bitcoin.
Sự thích ứng thụ động của các quốc gia: Một số quốc gia đã công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp, một số quốc gia phê duyệt các sản phẩm tài chính liên quan đến Bitcoin, cho phép các tổ chức và công chúng tham gia vào thị trường Bitcoin thông qua các kênh tuân thủ. Cơ sở người dùng và mức độ chấp nhận thị trường của Bitcoin đã thúc đẩy các quốc gia có chủ quyền chủ động chấp nhận hình thái tiền tệ mới này.
Mở rộng toàn cầu không biên giới: Hiệu ứng mạng của Bitcoin đã vượt qua biên giới chủ quyền, bất kể là các nước phát triển hay thị trường mới nổi, đều có nhiều người dùng tự phát áp dụng Bitcoin trong cuộc sống hàng ngày, dự trữ tài sản và chuyển tiền xuyên biên giới.
Sự chuyển mình lịch sử này cho thấy việc Bitcoin có thể trở thành tiền tệ toàn cầu hay không không còn hoàn toàn phụ thuộc vào sự "chấp thuận" của các quốc gia hay tổ chức, mà phụ thuộc vào việc có đủ người dùng và sự đồng thuận của thị trường.
Những gợi ý cho cấu trúc tiền tệ trong tương lai:
Sự tách biệt giữa quyền lực và tiền tệ có thể: Tiền tệ không còn phụ thuộc vào quyền lực nhà nước, mà có thể thuộc về internet, thuật toán và sự đồng thuận toàn cầu của người dùng.
Sự hỗ trợ của quốc gia trở thành "điểm nhấn thêm vào": Bitcoin có trở thành tiền tệ toàn cầu hay không, không còn hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ lập pháp của các cơ quan nhà nước, miễn là có đủ người dùng và sự công nhận xã hội.
Những thách thức chủ quyền mới: Các quốc gia có chủ quyền trong tương lai có thể phải thích nghi, thậm chí chấp nhận một cách thụ động những tác động do "tiền tệ tự trị của người dùng" mang lại.
3. Giới hạn thực tế và phê phán
Bitcoin mặc dù có tính cách mạng ở cấp độ lý thuyết và công nghệ, nhưng trong ứng dụng thực tế vẫn còn nhiều hạn chế:
Biến động giá lớn: Giá Bitcoin rất dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý thị trường, tin tức chính sách và cú sốc thanh khoản, biên độ biến động ngắn hạn vượt xa tiền tệ quốc gia.
Hiệu suất giao dịch thấp, tiêu tốn năng lượng cao: Blockchain Bitcoin xử lý số lượng giao dịch giới hạn mỗi giây, thời gian xác nhận dài, và cơ chế bằng chứng công việc tiêu tốn nhiều năng lượng.
Rủi ro từ sự phản đối và quản lý: Một số quốc gia có thái độ tiêu cực thậm chí đàn áp đối với Bitcoin, dẫn đến sự phân hóa thị trường toàn cầu.
Phân phối tài sản không đồng đều và rào cản kỹ thuật: Người dùng Bitcoin sớm và một số ít cá nhân nắm giữ một lượng lớn Bitcoin, tài sản tập trung cao. Hơn nữa, việc tham gia của người dùng bình thường cần một số rào cản kỹ thuật nhất định, dễ bị gian lận và các rủi ro như mất khóa riêng.
Bốn, sự khác biệt và tương đồng giữa Bitcoin và vàng: thí nghiệm tư tưởng về giá trị trong tương lai
1. Bước nhảy lịch sử về hiệu quả giao dịch và tính minh bạch
Thời đại vàng như một thước đo giá trị, việc giao dịch vàng lớn giữa các quốc gia thường cần sử dụng máy bay, tàu biển, xe bọc thép để chuyển giao hàng hóa thực, không chỉ tốn thời gian từ vài ngày đến vài tuần, mà còn phải chịu chi phí vận chuyển và bảo hiểm cao. Ví dụ, Ngân hàng Trung ương Đức đã từng thông báo sẽ đưa dự trữ vàng từ nước ngoài trở về quê hương, toàn bộ kế hoạch mất nhiều năm mới hoàn thành.
Điều quan trọng hơn là, hệ thống dự trữ vàng toàn cầu đang gặp phải vấn đề nghiêm trọng về sự không minh bạch trong sổ sách và khó khăn trong việc kiểm kê. Quyền sở hữu, địa điểm lưu trữ và trạng thái thực tế của dự trữ vàng thường chỉ có thể dựa vào tuyên bố đơn phương của các tổ chức tập trung. Trong hệ thống này, chi phí tin cậy giữa các quốc gia là rất cao, và tính ổn định của hệ thống tài chính quốc tế bị ảnh hưởng.
Bitcoin thì đối phó với những vấn đề này theo một cách hoàn toàn khác. Quyền sở hữu và việc chuyển nhượng Bitcoin được ghi lại toàn bộ trên chuỗi, bất kỳ ai trên toàn cầu cũng có thể xác minh một cách công khai và theo thời gian thực. Dù là cá nhân, doanh nghiệp hay quốc gia, chỉ cần sở hữu khóa riêng là có thể điều phối tài chính bất cứ lúc nào, không cần chuyển giao vật lý, không cần trung gian bên thứ ba, việc chuyển tiền toàn cầu chỉ mất vài chục phút. Sự minh bạch và khả năng xác minh chưa từng có này đã giúp Bitcoin có được hiệu quả và nền tảng niềm tin mà vàng không thể đạt được trong việc thanh toán số lượng lớn và định giá.
2. Hình dung "phân tầng vai trò" của giá trị mạch
Mặc dù Bitcoin vượt trội hơn vàng về độ minh bạch và hiệu quả chuyển khoản, nhưng nó vẫn gặp nhiều hạn chế trong việc thanh toán hàng ngày và lưu thông nhỏ — tốc độ giao dịch, phí giao dịch, sự biến động giá cả, v.v., khiến nó khó có thể trở thành "tiền mặt" hoặc M0 trong thực tế.
Tuy nhiên, tham khảo lý thuyết phân lớp tiền tệ như M0/M1/M2, có thể tưởng tượng rằng hệ thống tiền tệ trong tương lai sẽ xuất hiện cấu trúc như sau:
Bitcoin và các "tài sản neo" khác là công cụ lưu trữ giá trị và thanh toán lớn ở cấp độ M1+, tương tự như vị trí của vàng trong tài sản của ngân hàng trung ương, nhưng minh bạch hơn và dễ thanh toán hơn.
Stablecoin dựa trên Bitcoin, mạng lưới lớp hai (như mạng lưới ánh sáng), tiền tệ số chủ quyền (CBDC) và các loại hình khác, đảm nhận chức năng thanh toán hàng ngày, thanh toán vi mô và thanh toán bán lẻ. Những "tiền tệ con" này neo vào Bitcoin hoặc được đảm bảo bởi nó để đạt được sự kết hợp giữa hiệu quả lưu thông và tính ổn định giá trị.
Bitcoin trở thành "đại lượng chung" và "đơn vị đo lường" của tài nguyên xã hội, được thị trường toàn cầu công nhận rộng rãi, nhưng không được sử dụng trực tiếp cho tiêu dùng hàng ngày, mà giống như vàng, đóng vai trò như "đáy chống đỡ" cho hệ thống kinh tế.
Cấu trúc phân lớp này không chỉ có thể tận dụng sự khan hiếm và tính minh bạch của Bitcoin như một "mỏ neo giá trị" toàn cầu, mà còn có thể sử dụng đổi mới công nghệ để đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng ngày một cách thuận tiện và chi phí thấp.
V. Sự phát triển và suy nghĩ phản biện có thể của hệ thống tiền tệ trong tương lai
1. Cấu trúc tiền tệ đa tầng, đa vai trò
Hệ thống tiền tệ trong tương lai rất có thể không còn là cấu trúc độc quyền của một loại tiền tệ chủ quyền duy nhất, mà sẽ là sự đồng tồn tại của ba tầng lớp "mỏ neo giá trị - phương tiện thanh toán - tiền tệ địa phương", hợp tác và cạnh tranh song song:
Giá trị neo: Bitcoin (hoặc tài sản số tương tự) đóng vai trò là tài sản dự trữ toàn cầu phi tập trung, đảm nhận vai trò "tiền tệ cao cấp" trong các thanh toán xuyên quốc gia, dự trữ ngân hàng trung ương, và phòng ngừa giá trị.
Phương tiện thanh toán: stablecoin, tiền tệ số chủ quyền, mạng lưới ánh sáng, v.v., neo vào Bitcoin hoặc tiền tệ chủ quyền, thực hiện lưu thông, thanh toán và định giá hàng ngày.
Tiền tệ địa phương: Đồng tiền của các quốc gia tiếp tục đảm nhận chức năng điều tiết và quản lý nền kinh tế địa phương, thực hiện mục tiêu thuế, phúc lợi xã hội và chính sách kinh tế.
Dưới cấu trúc đa lớp này, ba chức năng chính của tiền tệ (phương tiện trao đổi, thước đo giá trị, lưu trữ giá trị) sẽ được phân công rõ ràng hơn cho các loại tiền và cấp độ khác nhau, khả năng phân tán rủi ro và đổi mới của nền kinh tế toàn cầu cũng sẽ được nâng cao.
2. Cơ chế tin cậy mới và rủi ro tiềm ẩn
Nhưng hệ thống mới này không phải không có rủi ro. Liệu thuật toán và sự đồng thuận của mạng có thể thực sự thay thế uy tín của chủ quyền quốc gia và các cơ quan trung ương? Đặc điểm phi tập trung của Bitcoin có bị xói mòn bởi các đầu sỏ sức mạnh tính toán, lỗ hổng trong quản trị giao thức hoặc sự tiến bộ công nghệ? Sự khác biệt về quy định toàn cầu, xung đột chính sách, các sự kiện "thiên nga đen"... đều có thể trở thành yếu tố không ổn định cho hệ thống tiền tệ trong tương lai.
Ngoài ra, các quốc gia có chủ quyền có thể sẽ hạn chế sự mở rộng của Bitcoin thông qua các biện pháp như quản lý chặt chẽ, thuế, và phong tỏa công nghệ để bảo vệ lợi ích của mình. Liệu Bitcoin có thể thực sự đạt được sự đồng thuận toàn cầu theo con đường "từ dưới lên" và duy trì vị thế "vàng kỹ thuật số" trong thời gian dài hay không, vẫn cần có sự kiểm nghiệm của thời gian.
Kết luận và các vấn đề mở
Nhìn lại sự phát triển của tiền tệ