Khám phá cơ hội và sứ mệnh của mạng xã hội Web3

Gần đây, dư luận về Web3 tràn đầy sự tiêu cực, những người trong và ngoài ngành đều cho rằng Web3 là nơi cắt xén lợi nhuận. Nhưng thực tế, mô hình Ponzi chỉ là một kỹ thuật huy động vốn nhằm giảm chi phí vận hành dự án, bảo vệ thành công cuối cùng của dự án. Dù là DeFi, mạng xã hội hay các lĩnh vực khác, luôn có những người xây dựng kiên trì phấn đấu. Chỉ cần bước tiến không ngừng, cuộc cách mạng Web3 sẽ không thất bại. Tất cả các đổi mới công nghệ đều xảy ra một cách bùng nổ, và những thung lũng ngắn hạn không đủ để phủ nhận triển vọng của ngành. Chúng tôi tin tưởng vào sức mạnh của tiền mã hóa và mong chờ một tương lai phi tập trung.

Bài viết này sẽ tổng hợp quá trình phát triển của lĩnh vực xã hội Web3 trong gần 8 năm qua qua hai chu kỳ, tóm tắt kinh nghiệm và bài học, khám phá những cơ hội và bản đồ tiềm năng. Mặc dù xã hội Web3 vẫn chưa hoàn thiện, nhưng tiến bộ trong ngành vẫn rất đáng chú ý. Đối với Web3, mỗi người có những kỳ vọng khác nhau, có người mong muốn trải nghiệm tốt hơn, có người cần quyền sở hữu dữ liệu cá nhân đầy đủ hơn. Khi công nghệ Web3 không ngừng tiến bộ, ngưỡng và chi phí ngày càng giảm, sản phẩm thực sự có thể xuất hiện ngay trong thời điểm hiện tại.

Lý thuyết nhu cầu cơ bản của mạng xã hội Web3

Các sản phẩm thành công phải được xây dựng trên nền tảng nhu cầu vững chắc. Các dự án Web3 thường bị chỉ trích vì không thể kết hợp với nền kinh tế thực. Để phá vỡ định kiến "Web3 chỉ là cắt cỏ", chúng ta cần chứng minh nhu cầu về xã hội đối với Web3 từ gốc.

Con người, với tư cách là động vật xã hội, có nhu cầu giao tiếp bẩm sinh. Điều này đã được nhiều sản phẩm giao tiếp xác nhận nhiều lần. Con người cần thiết lập liên kết với người khác, thông qua liên kết để cảm nhận cảm xúc, thái độ và hoạt động tâm lý của người khác, nhận thông tin phản hồi để điều chỉnh cảm xúc và nhận thức của bản thân. Nhu cầu này giống như ăn, uống nước, và hít thở, là bản năng được khắc sâu trong gen trong quá trình tiến hóa. Nói tóm lại, nhu cầu cơ bản của con người về giao tiếp là liên kết, giải mã tâm trí và tự điều chỉnh.

Việc sở hữu token cung cấp một cách thức liên lạc hoàn toàn mới. Cơ sở dữ liệu có thể xác minh mở rộng chiều thông tin mà chúng ta nhận được từ các mối liên hệ. Môi trường thông tin mới sẽ nuôi dưỡng các mối quan hệ xã hội và cách thức tương tác mới.

Động cơ tâm lý của hầu hết các hành vi xã hội trên internet có thể được tóm gọn là: tự thể hiện, xả cảm xúc và tìm kiếm sự công nhận. So với giao tiếp xã hội truyền thống, internet đã tạo ra nhiều kịch bản xã hội hơn thông qua đa phương tiện. Từ diễn đàn, BBS, phòng chat đến blog, nhắn tin tức thời, mạng xã hội, không gian trò chơi, Bilibili của Trung Quốc thậm chí đã sáng tạo ra bình luận theo thời gian thực. Các kịch bản mới bao gồm các mạng lưới quan hệ cá nhân khác nhau, nội dung và cách trình bày, đã sinh ra nhiều dự án thành công.

Nhìn chung, sự phát triển của mạng xã hội trên Internet, kinh tế quy mô là đặc điểm nổi bật của nó. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, các dự án không thể thiết lập kinh tế quy mô trong các hoạt động xã hội dưới những nhóm người và mục đích cụ thể thì khó có thể tồn tại. So với các ông lớn mạng xã hội Web2 toàn cầu với hàng triệu người cùng truy cập, quy mô mạng xã hội Web3 thậm chí còn chưa bằng một phần nhỏ của nó. Kinh tế quy mô giống như một ngọn núi, không thể hình thành kinh tế quy mô thì khó tránh khỏi số phận bị trợ cấp đến chết. Quy mô của mạng xã hội và nội dung quyết định xem bản chất xã hội và động cơ có thể được thực hiện tốt hơn hay không. Sản phẩm không có quy mô thì làm sao giúp người dùng mở rộng mối quan hệ xã hội? Làm sao để thể hiện bản thân và đồng cảm với người khác?

Hướng phát triển của Web3 đã được xác định từ khi khái niệm được đưa ra, nói ngắn gọn là một hệ sinh thái công nghiệp được hỗ trợ bởi môi trường dữ liệu mở tin cậy và một môi trường tài chính được hỗ trợ bởi token. Môi trường này sẽ hình thành nên một cấu trúc ngành công nghiệp hoàn toàn mới như thế nào? Với sự hỗ trợ thông tin từ các cơ sở dữ liệu khác nhau, các tổ chức khác nhau, việc tự do lựa chọn giao diện phía trước và khả năng kết hợp, cắm rút là những ưu điểm độc đáo của Web3 trong lĩnh vực xã hội. Token là đặc điểm điển hình của Web3, sử dụng xã hội để hỗ trợ việc phát hành token, với nội dung cốt lõi là tương tác quyền lợi được định lượng bằng token, tổ chức mối quan hệ xã hội là một trong những ứng dụng độc đáo của Web3 trong lĩnh vực xã hội.

Trong những năm gần đây, ngành Web3 đã thực sự cố gắng để đạt được lợi thế quy mô trong thị trường mạng xã hội cục bộ.

Sự phát triển của mạng xã hội Web3

Mục này nhằm giải thích rằng xã hội Web3 đang tiến bộ, những bài học và kinh nghiệm tích lũy trong ngành cùng với các công nghệ phát triển liên tục đang thúc đẩy chúng ta đến gần ngưỡng bùng nổ của ngành.

Xuất phát từ những lợi thế mà môi trường Web3 mang lại cho các nhà khởi nghiệp, sự phát triển của các dự án xã hội thể hiện hai xu hướng song song:

1. Làm thế nào để phát triển tiêu chuẩn công nghệ giao tiếp phi tập trung
2. Cách xây dựng sự đồng thuận token thông qua mạng xã hội

Cuộc cạnh tranh tiêu chuẩn công nghệ xã hội phi tập trung

Nếu chúng ta coi con người là động vật xã hội, việc tiếp nhận thông tin quyết định chúng ta là người như thế nào, thì quyền lực của các nền tảng mạng xã hội trên Internet là vô cùng to lớn. Chúng ta không dám tưởng tượng việc giao quyền lực này cho các công ty và chính phủ sẽ mang lại hậu quả nghiêm trọng như thế nào. Khi mất đi chủ quyền thông tin xã hội, chúng ta cũng mất đi tự do nhận thức và lựa chọn. Vụ bê bối rò rỉ thông tin Facebook do Cambridge Analytica dẫn đầu cho chúng ta thấy ý chí của chúng ta dễ dàng bị thao túng như thế nào. Chúng ta và các thế hệ sau cần nắm giữ chủ quyền dữ liệu của chính mình. Do đó, giải pháp công nghệ xã hội phi tập trung trong tương lai là nhu cầu thiết yếu.

Để hiện thực hóa mạng xã hội phi tập trung, cần phải có những bước đột phá trong giao thức truyền thông, dữ liệu và ứng dụng. Công nghệ giao tiếp mà blockchain sử dụng để đạt được sự đồng thuận toàn cầu không nhất thiết phải phù hợp với truyền thông mạng xã hội phi tập trung. Do đó, trên nền tảng kinh nghiệm từ STEEM, thế hệ mới của các dự án như Bluesky, Nostr, Lens, Farcaster đã đưa ra giao thức mạng xã hội phi tập trung của riêng họ. Bằng cách từ bỏ một phần thuộc tính phi tập trung của dữ liệu, tất cả các giao thức đã có những tiến bộ đáng kể. Dựa trên bất kỳ giao thức nào, việc mô phỏng các công cụ mạng xã hội Web2 không còn là vấn đề, thậm chí nhờ vào việc đạt được sự phi tập trung, tính tự chủ của người dùng còn mạnh mẽ hơn. Người dùng có quyền duy trì tài sản vô hình của mình trong hệ thống. Nhưng như đã đề cập trước đó, các doanh nghiệp Web3 đang đối mặt với những bất lợi quy mô khổng lồ.

Công nghệ không phải là vấn đề. Cách di chuyển núi kinh tế quy mô này trên con đường thành công là thách thức mà tất cả các dự án đề xuất giải pháp đều phải đối mặt. Để vượt qua bất lợi này, việc khuyến khích thông qua token đã trở thành phương tiện trực tiếp nhất của hầu hết các dự án trong thời gian ngắn.

Cuộc cách mạng khuyến khích token gặp trở ngại

Sự ra đời của token giống như mở hộp Pandora. Tất cả người dùng Web3 từ khoảnh khắc bước vào ngành đều phải đối mặt với môi trường tài chính phức tạp. Đối với các dự án, việc sử dụng token có thể làm cho nhu cầu của người dùng đóng vai trò như một khoản trợ cấp, giảm chi phí vận hành dự án.

Cách mạng khuyến khích token đang đối mặt với hai khó khăn lớn trong môi trường xã hội:

1. Giá trị chủ quan của nội dung xã hội khó đánh giá, tính hiệu quả của việc khuyến khích token còn nghi ngờ.

2. Khuyến khích token đối mặt với tấn công của phù thủy.

Hai vấn đề này đến nay vẫn chưa được giải quyết triệt để, chúng tôi đưa ra một ví dụ để giúp hiểu rõ hơn.

Blockchain STEEM có thể được coi là người tiên phong trong toàn bộ ngành xã hội Web3. Đến ngày nay, không chỉ nhiều ý tưởng và thiết kế cấu trúc mà nó đưa ra vẫn được các dự án hiện tại mô phỏng và tham khảo, mà còn nuôi dưỡng một nhóm các ứng dụng blockchain và dự án. Năm 2016, blockchain STEEM lần đầu tiên thực hiện các thử nghiệm đổi mới trên nhiều phương diện như khuyến khích nội dung bằng token, khuyến khích người thật chọn lọc bằng token, lớp dữ liệu có thể sử dụng và bảo mật phân cấp tài khoản.

Các ứng dụng được xây dựng trên blockchain STEEM là một mạng xã hội, chất lượng nội dung truyền thông được xác định bởi người dùng với số lượng token đặt cọc làm trọng số. Trong giai đoạn đầu của dự án, nhóm sáng lập có ưu thế tuyệt đối về danh tiếng và số lượng token được đặt cọc. Lúc đó, việc sản xuất nội dung và lọc gợi ý dựa trên trọng số đặt cọc token là hiệu quả. Giống như hầu hết các dự án sử dụng động lực token, hiệu ứng tài sản khổng lồ sẽ thu hút sự chú ý của các phù thủy. Tuy nhiên, việc đặt cọc token trên blockchain STEEM bao gồm quyền trừng phạt, có thể miễn dịch một phần khỏi các cuộc tấn công của phù thủy.

Hiệu lực này được xây dựng trên cơ sở tập trung tài sản và quyền lực cùng với sự đồng thuận vững chắc. Khi người sáng lập BM rời đi, đội ngũ sáng lập tan rã, dự án bị bán cho Sun Yuchen, người có tiếng xấu, đã xảy ra sự sụp đổ của sự đồng thuận. Ở giai đoạn đầu, sự sụp đổ của sự đồng thuận dẫn đến nhiều cá nhân lựa chọn cách tấn công phù thủy để kiếm lợi: người dùng nắm giữ token tương tác lẫn nhau, khai thác ủy quyền tràn lan. Ở giai đoạn sau, khi hệ thống gợi ý thuật toán và công nghệ AIGC trở nên trưởng thành, hệ thống sản xuất và gợi ý nội dung dựa trên bỏ phiếu có trọng số token này đã đến lúc rời khỏi sân khấu lịch sử. Các mạng xã hội hàng đầu hiện nay đã đạt được việc tạo nội dung của người dùng thành ngàn người ngàn vẻ, sự lựa chọn nội dung tinh vi này là điều mà nguồn nhân lực + chỉ dựa vào nhãn nội dung không thể với tới.

Sau STEEM, nhiều dự án đã sử dụng việc phát hành token để tăng tốc độ mở rộng quy mô nền tảng, như Torum, BBS và những dự án khác muốn mở rộng quy mô đều áp dụng khuyến khích bằng token. Tất nhiên, sau đó cũng có những dự án như giao thức Lens sử dụng kỳ vọng để nhận lợi ích miễn phí. Những khuyến khích này đi ngược lại với yếu tố "phần thưởng phi tiền tệ" trong xã hội. Các thí nghiệm cho thấy: phần thưởng vật chất bên ngoài sẽ giảm phần thưởng tâm lý nội tại, điều này khiến nội dung xã hội bị lẫn lộn với nội dung phi xã hội. Kết nối xã hội chính là kênh thông tin, giá trị của nền tảng xã hội nằm ở việc tổng hợp thông tin trong kênh xã hội. Tuy nhiên, những khuyến khích này lại làm giảm hiệu quả xã hội. Khi mà kênh thông tin vốn đã thiếu thốn lại phải đối mặt với nhiều tiếng ồn hơn, sự suy thoái là điều hiển nhiên.

Giống như Degen trên Farcaster, một phần token được gửi đi qua tiền thưởng. Đây là cách mà các token Meme kích thích các dự án xã hội, chức năng tài chính độc quyền của Web3 ( chứ không phải là sáng tạo nội dung hay giới thiệu ), thông qua việc đưa vào các thuộc tính tài chính xã hội mã hóa, tạo ra hiệu ứng tài sản, kích thích sự thịnh vượng của hệ sinh thái. Một nền tảng chỉ có thể có một token, nhưng có thể có vô số token Meme. Token Meme có thể thất bại, nhưng token nền tảng thì không. Sử dụng token Meme để thúc đẩy các dự án xã hội sẽ trở thành một kỹ thuật ưu việt hơn cho các dự án nền tảng. Chủ đề tài sản của Degen kết hợp với khả năng đổi mới trên Frames, đã khiến ngày càng nhiều nhà xây dựng tham gia vào Farcaster, gây ra sự thịnh vượng của hệ sinh thái Farcaster. Có thể nói, cho đến nay, tôi cá nhân cho rằng: đây là một cuộc chiến vận hành cổ điển. Sự nổi lên của hệ sinh thái do cuộc vận hành này mang lại là không thể bỏ qua. Hiện tại, hệ sinh thái đã tạo ra bao gồm các công cụ như NFT piggy bank, nhiều loại nền tảng phát trực tuyến ( phòng chat thoại, video ngắn, hình động ), nền tảng phát sóng, v.v. Mặc dù tôi chưa thấy Farcaster vượt qua ranh giới kinh doanh của Lens ( dấu hiệu của sự tắc nghẽn trong ngành hiện tại ), nhưng sự nổi lên này đáng được chú ý.

Nội dung cách mạng tự chủ giai đoạn gặp khó khăn

Web3 nhấn mạnh vào việc phi tập trung, trong kinh doanh có nghĩa là loại bỏ độc quyền.

Điểm khởi đầu cho mạng xã hội Web3 nên bắt đầu từ năm 2016-2017. Lúc đó, các sản phẩm mạng xã hội Web2 đã phát triển mạnh mẽ. Trong hai chu kỳ trước, các dự án mạng xã hội đều đang tập trung vào việc tự do hóa nội dung. Nhiều dự án đã cố gắng làm cho nội dung "được đưa lên chuỗi", và trên cơ sở làm "được đưa lên chuỗi", có thể thực hiện công việc tài sản hóa nội dung.

STEEM, ra đời vào năm 2016, đã bị chậm tiến độ phát triển do đội ngũ dự án tan rã. Mặc dù dự án đã thực hiện việc đưa nội dung lên chuỗi ngay từ khi ra mắt, nhưng do không có môi trường EVM, nó không thể chạy hợp đồng thông minh và đã dần tụt lại phía sau kể từ mùa hè DeFi bắt đầu vào năm 2020. Ngôi vị dẫn đầu trong việc đưa nội dung lên chuỗi đã được trao cho Mirror. Điểm mạnh của Mirror là nó cung cấp một môi trường chỉnh sửa nội dung văn bản thân thiện với người dùng. Người dùng có thể ký bằng ví để xuất bản nội dung văn bản của mình. Nội dung được đưa lên chuỗi và không ai có thể thay đổi. Những người dùng khác có thể đăng ký theo dõi một tài khoản nào đó. Họ cũng có thể đúc nội dung thành NFT và giao dịch trên thị trường NFT. Hiện tại, dự án này vẫn tiếp tục hoạt động, lưu lượng truy cập đã giảm, nhưng một số người chơi Degen vẫn sử dụng dự án này để xuất bản nội dung và tiến hành hoạt động đúc NFT nội dung.

Mirror là một sản phẩm Web3 xuất sắc, thiết kế của nó thể hiện tinh thần tối giản, và đã sử dụng rất tốt cơ sở dữ liệu đáng tin cậy và mở. Bất kỳ ai cũng có thể xác thực quyền sở hữu dữ liệu nội dung trên internet thông qua việc ký tên bằng ví. Sau khi xác thực quyền, nội dung có thể phát hành NFT, giao dịch trong môi trường NFTfi dưới môi trường EVM. Sự thất thoát người dùng của Mirror về bản chất là 1. So với các nhà điều hành nội dung Web2 truyền thống, không chỉ khả năng vận hành không đủ, mà nội dung văn bản vốn có, đặc biệt là những bài viết dài, thì thiếu lưu lượng, trở thành sản phẩm bỏ đi trong thời đại văn hóa rác rưởi. Đồng thời, cũng có những dự án bắt đầu làm nội dung trên chuỗi từ âm thanh và video. Không nói đến việc khuyến khích nội dung là vô hiệu, lượng dữ liệu khổng lồ khiến chi phí vận hành dự án trở nên khó duy trì. Làm kinh doanh nội dung là làm truyền thông. Hoặc là có nội dung tốt để thu hút người dùng, hoặc là có lượng người dùng lớn để thu hút nội dung tốt. Chỉ đơn thuần đưa ra giải pháp kỹ thuật không thể trở thành kinh doanh.

Cuối năm 2023, lại có một dự án dựa trên nội dung xuất hiện. Bodhi, cũng là một sản phẩm cực kỳ tối giản. Bodhi được lấy cảm hứng từ Friend tech, không còn đúc NFT nội dung liên quan với mức giá thống nhất, mà sử dụng công nghệ đường cong bonding để bán với giá khác nhau, càng bán nhiều, giá càng cao. Còn có CloudBit, ép buộc sao chép nội dung Web2 lên blockchain.