Cuộc chiến thuế quan toàn cầu leo thang gây ra hoảng loạn trên thị trường, chỉ số VIX tăng vọt lên mức cao kỷ lục

Năm 2025, tình hình thương mại toàn cầu trở nên căng thẳng đột ngột. Một quốc gia chính phủ thông báo áp dụng thuế suất ít nhất 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia, và áp dụng mức thuế cao hơn đối với khoảng 60 quốc gia có thâm hụt thương mại lớn hơn. Quyết định này đã gây ra chấn động lớn trên thị trường toàn cầu, các ảnh hưởng chính bao gồm:

1. Chi phí doanh nghiệp tăng, kỳ vọng lợi nhuận giảm
2. Chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, sự không chắc chắn về kinh tế gia tăng
3. Có thể gây ra thuế quan trả đũa từ các quốc gia khác, rủi ro chiến tranh thương mại mở rộng

Trong môi trường này, các nhà tham gia thị trường vốn thường áp dụng các chiến lược sau:

• Giảm thiểu phân bổ tài sản rủi ro, chẳng hạn như cổ phiếu và tiền điện tử
• Tăng cường phân bổ tài sản phòng ngừa rủi ro, chẳng hạn như vàng, đô la Mỹ và yên Nhật
• Tăng cường kỳ vọng về sự biến động của thị trường, dẫn đến chỉ số VIX tăng mạnh.

Phản ứng dây chuyền của chính sách thuế quan dẫn đến tăng chi phí, hỗn loạn trong chuỗi cung ứng, nhà đầu tư đứng ngoài và dòng vốn tránh rủi ro, cuối cùng gây ra sự lan tỏa tâm lý hoảng loạn trên thị trường.

Vào ngày 7 tháng 4, chỉ số sợ hãi VIX đã có lúc tăng cao tới 60, đây là một mức cực kỳ hiếm gặp. Trong lịch sử, chỉ có ba lần xảy ra giá trị cao như vậy, lần gần nhất là vào ngày 5 tháng 8 năm 2024, và lần đầu tiên là trong thời gian đại dịch COVID-19 năm 2020.

Chỉ số VIX hiện đang ở mức cực đoan lịch sử, điều này cung cấp cho chúng ta một góc nhìn quan trọng để phân tích xu hướng thị trường.

Giới thiệu về chỉ số VIX

Chỉ số VIX được tính toán dựa trên giá quyền chọn chỉ số S&P 500, cho thấy mức độ dao động kỳ vọng của thị trường trong 30 ngày tới, được coi là một chỉ số quan trọng để đo lường sự không chắc chắn và tâm lý hoảng loạn của thị trường.

Nói ngắn gọn, VIX càng cao cho thấy thị trường kỳ vọng sự biến động trong tương lai càng mạnh, tâm lý hoảng sợ càng lớn; VIX càng thấp thì đại diện cho thị trường yên tĩnh, niềm tin mạnh mẽ hơn. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, VIX thường tăng vọt khi thị trường chứng khoán giảm mạnh, và giảm khi thị trường chứng khoán ổn định tăng. Do đó, VIX còn được gọi là "chỉ số hoảng sợ" hoặc nhiệt kế cảm xúc thị trường.

Mức bình thường của VIX khoảng dưới 15-20; khi vượt qua 25, thị trường bắt đầu thể hiện sự hoảng loạn rõ rệt; vượt qua 35 thì thuộc về sự hoảng loạn cực độ. Trong các sự kiện khủng hoảng cực đoan, chỉ số VIX thậm chí có thể vượt qua 50, phản ánh tâm lý tránh rủi ro cực đoan của thị trường.

Bằng cách theo dõi sự thay đổi của VIX, các nhà đầu tư có thể nhận thấy sức mạnh của tâm lý phòng ngừa rủi ro trên thị trường hiện tại, như một cơ sở tham khảo để điều chỉnh chiến lược đầu tư.

Hiệu suất thị trường dưới các mức VIX khác nhau

Khu vực hoảng loạn biến động cao: VIX ≥ 30

Khi chỉ số VIX tăng lên trên 30, thường đại diện cho việc thị trường đang ở giai đoạn sợ hãi hoặc hoảng loạn cao độ. Tình huống này thường đi kèm với sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán, nhưng dữ liệu lịch sử cho thấy, sau những nỗi sợ hãi cực độ, thị trường thường có sự phục hồi.

• Từ năm 2018 đến 2024, đã có khoảng mười lần sự kiện VIX đóng cửa lần đầu tiên vượt qua 30, bao gồm cơn bão biến động trong tháng 2 năm 2018, đợt bán tháo cuối năm vào tháng 12 năm 2018, nỗi sợ hãi do đại dịch trong tháng 2-3 năm 2020, sự kiện của nhà đầu tư nhỏ lẻ đầu năm 2021, cũng như việc tăng lãi suất và xung đột địa chính trị đầu năm 2022.
• Hiệu suất chỉ số S&P 500: Trong vòng 7 ngày sau khi những sự kiện hoảng loạn này xảy ra, chỉ số S&P 500 thường có sự phục hồi tích cực. Thống kê cho thấy trung bình tăng khoảng 1,4%, và có khoảng 73% xác suất sẽ tăng sau 7 ngày của sự kiện.
• Hiệu suất tiền điện tử: Bitcoin có xu hướng phục hồi mạnh mẽ sau cơn hoảng loạn cực độ. Thống kê ước lượng mức tăng trung bình của BTC trong 7 ngày khoảng 10%, tỷ lệ thắng khoảng 75-80%. Ví dụ, vào tháng 2 năm 2022, khi chỉ số VIX vượt qua 30 do khủng hoảng địa chính trị, Bitcoin đã tăng hơn 20% trong tuần tiếp theo, cho thấy hiện tượng phục hồi khi tâm lý phòng ngừa rủi ro tương tự như thị trường chứng khoán.

Đỉnh điểm hoảng loạn cực đoan: VIX ≥ 40

Khi tiêu chuẩn được nâng cao hơn nữa lên VIX ≥ 40 (cực kỳ hoảng sợ), các sự kiện đủ điều kiện trong khoảng thời gian từ 2018 đến 2024 rất hiếm khi xảy ra, thực tế chỉ có ngày 5 tháng 2 năm 2018 và ngày 28 tháng 2 năm 2020 do sự sụp đổ gây ra bởi đại dịch khiến VIX đóng cửa vượt qua 40 (lần đầu tiên trong bốn năm), sau đó VIX đã một thời gian tăng vọt lên mức 82 điểm chưa từng thấy vào tháng 3.

Do vì mẫu rất ít, kết quả thống kê chỉ mang tính chất tham khảo: Sau sự kiện năm 2020, S&P 500 đã phục hồi nhẹ khoảng 0,6% trong vòng 7 ngày (thị trường biến động mạnh trong tuần đó nhưng có một đợt phục hồi kỹ thuật nhẹ), trong khi BTC đã phục hồi khoảng 7%. Nói chung, khi VIX đạt trên 40, một giá trị cực đoan trong lịch sử, thường có nghĩa là áp lực bán do sự hoảng loạn trên thị trường đã gần đạt đỉnh, và sau đó cơ hội phục hồi ngắn hạn thường cao hơn, về lâu dài thường là thời điểm mua tốt.

Khu vực biến động thấp: VIX ≤ 15

Khi chỉ số VIX giảm xuống dưới 15, thường đại diện cho thị trường ở trạng thái tương đối yên tĩnh. Cảm xúc của nhà đầu tư khá lạc quan, nhu cầu về phòng ngừa rủi ro thấp. Tuy nhiên, diễn biến tiếp theo vào thời điểm này không rõ ràng đồng nhất như khi VIX cao.

• Trong khoảng thời gian từ 2018 đến 2024, chỉ số VIX đã nhiều lần giảm xuống dưới 15, chẳng hạn như sau khi thị trường chứng khoán phục hồi mạnh vào đầu năm 2019, trong giai đoạn thị trường ổn định cuối năm 2019, trong thời gian thị trường chứng khoán tăng vào giữa năm 2021 và vào giữa năm 2023.
• Hiệu suất S&P 500: Trong vòng 7 ngày sau điểm sự kiện VIX cực thấp, mức tăng trung bình của S&P 500 khoảng 0,8%, tỷ lệ thắng khoảng 60-75%. Nói chung, trong môi trường biến động thấp, chỉ số cổ phiếu thường duy trì đà tăng chậm hoặc dao động nhẹ.
• Hiệu suất tiền điện tử: Diễn biến của Bitcoin trong thời gian VIX thấp thiếu hướng đi rõ ràng. Thống kê cho thấy mức tăng trung bình trong 7 ngày chỉ khoảng 2%, tỷ lệ thắng là khoảng 60%.

Trong môi trường VIX thấp, xu hướng BTC cần kết hợp với tâm lý vốn và chu kỳ của thị trường tiền điện tử.

Kết luận: Rủi ro và cơ hội đồng hành

Hiện tại, VIX đang ở mức cao 50, phản ánh sự lo lắng tột độ của thị trường về chính sách thuế quan. Tuy nhiên, kinh nghiệm lịch sử cho thấy, cơ hội thường nảy sinh trong sự hoảng loạn tột độ.

Nhìn lại thời kỳ đại dịch năm 2020, chỉ số VIX đã vượt qua 80, khi đó chỉ số S&P 500 khoảng 2300 điểm, trong khi hiện tại sau khi trải qua sự sụt giảm hoảng loạn vẫn ở gần 5000 điểm, đã đạt được lợi nhuận hơn 100% trong vòng năm năm. Trong cùng thời gian, Bitcoin lại ở mức mua lý tưởng, từ 4800 đô la tăng lên mức cao nhất trong đợt thị trường tăng giá này là 110000 đô la, với mức tăng cao nhất gần 25 lần.

Mỗi khi thị trường sụt giảm mạnh thường đi kèm với việc định giá lại tài sản và dòng vốn, sự hỗn loạn có thể trở thành bậc thang cho sự tăng trưởng. Chìa khóa là khả năng nắm bắt thời cơ, phát hiện cơ hội trong sự hoảng loạn, chuẩn bị cho sự phục hồi của thị trường trong tương lai.