Küresel Finans Piyasalarında Dalgalanma: Çoklu Faktörlerin Bir Araya Gelmesi Büyük Ölçekli Satışları Tetikliyor

Son günlerde, küresel finans piyasaları şiddetli dalgalanmalarla karşılaştı. Amerika'nın üç ana borsa endeksi düşüş trendini sürdürdü, Avrupa ve Asya borsaları da büyük ölçüde geriledi. Emtia piyasası da bu durumdan kaçamadı, ham petrol ve altın fiyatları ikisi birden düştü. Kripto para piyasası da kendi başına kalamadı, Bitcoin iki günde %10'dan fazla değer kaybetti, Ethereum ise %20'lik büyük bir düşüş yaşadı. Tüm finans piyasası bir "yeşil okyanus" manzarası sergiliyor.

Piyasanın sert tepkisine Trump soğukkanlı bir tutum sergiledi, mevcut piyasa tepkisini "hasta olmak ve ilaç almak" şeklinde benzetti. Ancak bu yaklaşım gerçekten de doğru bir tedavi mi yoksa zehirli bir ilaç mı? Piyasa ne zaman sakinleşecek? Bu sorular, global piyasanın üzerinde bir sis gibi dolaşıyor.

Bu ayın başında, ABD Başkanı Trump, "eşit tarife" ile ilgili bir başkanlık kararnamesi imzaladı ve ticaret ortaklarına %10'luk "asgari referans tarifesi" uygulayacağını duyurdu ve bazı ticaret ortaklarına daha yüksek tarifeler uyguladı. Bu hamle, eşit tarifelerin başlangıcını resmen başlattı.

Cevap olarak, ülkemiz hızlı bir şekilde karşı önlemler aldı. Devlet Konseyi Tarife Komitesi, Ticaret Bakanlığı ve Gümrük İdaresi, ABD'ye karşı birçok karşı önlem duyurdu ve 10 Nisan saat 12:01'den itibaren ABD menşeli ithalat ürünlerine mevcut uygulanabilir tarife oranı üzerinden %34 ek vergi uygulanacağını açıkladı. Küresel ticaret savaşının gölgeleri görünmeye başladı.

Bu durum altında, küresel finans piyasaları eşi görülmemiş bir çöküşle karşılaştı. ABD borsa vadeli işlemleri, geçen haftaki çöküş trendini sürdürdü; Nasdaq vadeli işlemleri %5'ten fazla düştü, S&P 500 endeksi vadeli işlemleri %4'ten fazla düştü. Avrupa borsa endeksi vadeli işlemleri de büyük bir düşüş yaşadı; Avrupa STOXX50 endeksi vadeli işlemleri %4'ten fazla düştü, DAX endeksi vadeli işlemleri ise %5'e yakın düştü. Asya piyasaları da bu durumdan muaf kalamadı; Japonya ve Güney Kore borsa piyasaları yeniden çöktü, Güney Kore Kapsamlı Endeksi açılışta %4'ten fazla düştü, Nikkei 225 endeksi ise %2'ye yakın düştü. Hong Kong Hang Seng Endeksi, 28 Ekim 1997'den bu yana en büyük günlük düşüşünü kaydetti.

Kripto para piyasası da ciddi zararlar gördü. Bitcoin, iki günde %10'dan fazla düştü ve bir ara 75.000 doları aştı. Diğer kripto paralar daha büyük kayıplar yaşadı; Ethereum 1.500 doların altına düştü, SOL en düşük 100 dolara geriledi. Veri platformlarına göre, dün dünya genelinde 487.700 kişi tasfiye oldu ve tasfiye edilen tutar 1.632.000.000 doları aştı; bunun 1.250.000.000 doları uzun pozisyonlardan, 380.000.000 doları ise kısa pozisyonlardan kaynaklandı.

Bu bir dizi olay, küresel yatırımcı güveninin sıfıra indiğini ve panik duygusunun hızla arttığını gösteriyor. ABD'nin ekonomik durgunluğu endişeleri yeniden kamuoyunun odak noktası haline geldi. Kanada Başbakanı Carney, ABD'nin Başkan Trump'ın radikal gümrük politikaları nedeniyle durgunluğa girdiğini belirtti. Bir varlık yönetim devi CEO'su da buna katıldığını ifade etti ve birçok iş dünyası liderinin ABD ekonomisinin muhtemelen ciddi bir durgunluğa girmiş olduğunu düşündüğünü vurguladı.

Medya tarafından yapılan bir araştırmaya göre, işletme yöneticilerinin %69'u ABD'de bir ekonomik duraklama bekliyor. Bu yöneticilerin yarısından fazlası, ekonomik duraklamanın bu yıl gerçekleşeceğini belirtiyor.

Küresel memnuniyetsizlik sesleriyle karşı karşıya, bazıları Trump'ın Amerika'yı satmakta olduğunu şaka yollu ifade ediyor. Eğer bu sadece bir müzakere taktiği ise, aşırı bir etki yaratmış gibi görünüyor. Amerikan hükümet yetkilileri, şu anda 50'den fazla ekonomik birimin Amerika ile gümrük politikası hakkında temas halinde olduğunu açıkladı. Vietnam, zayıflığını göstermek için sıfır gümrük vergisi stratejisini bile önerdi, Avrupa Birliği de sert tutumunu değiştirdi ve iki tarafın gümrük vergilerinden muaf tutulmasını önerdi. Ancak Trump bu durumdan memnun değil ve "gümrük vergilerini askıya almayacaklarını" bir kez daha ifade etti.

Temelde eşit tarife politikasının üç ana amacı vardır: birincisi, ABD'nin uzun süredir endişe duyduğu ticaret dengesizliğini ve ticaret açığını tersine çevirmek; ikincisi, ABD'nin mali gelirini artırmak, yaklaşık 700 milyar dolar ek mali gelir bekleniyor; son olarak, diplomasi ve müzakere aracı olarak kullanmaktır.

Ancak, şu anda, bu politikanın ciddi olumsuz etkilere neden olduğu görülüyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin sözde adaleti arayışı arkasında, küresel ticaret savaşı giderek daha da şiddetleniyor. Sonraki gelişmeler, dünyanın dikkatini çeken bir odak haline geldi. Müzakerelerin ve görüşmelerin devam etmesi bekleniyor, ülkemizin sert karşı tedbirler almasının yanı sıra, Avrupa Birliği içinde de farklı sesler yükselmeye başladı. Diğer Asya ülkelerinin tutumu ise genellikle çok sert değil. Genel olarak, gümrük oranlarının daha fazla artması pek olası görünmüyor, aksine, taraflar arasında bir uzlaşma sağlandığında düşmesi mümkün, böylece bir denge durumu sağlanabilir.

Pazarın daha çok ilgisini çeken, eşit tarifelerin ABD ekonomisindeki durgunluk üzerindeki etkisidir. Öncelikle enflasyon sorunu. Bir araştırma kurumunun analizine göre, ABD'nin ithal ürünleri tüketim hacminin %28'ini oluşturuyor, ithalat tarifesi oranı her yükseldiğinde %10 artış, kısa vadede enflasyonu 0.4 puan artırır. Buna göre, kısa vadede, ithalat tarifelerindeki büyük artış nedeniyle enflasyonun yükselmesi kaçınılmaz gibi görünüyor. Araştırma kurumları, yeni tarifelerin ABD fiyat seviyesini %1-2.5 artıracağını genel olarak tahmin ediyor. Ancak tarifelerin "kim zayıfsa o öder" özelliği nedeniyle, tüketici talebi de düşebilir, özellikle de zorunlu olmayan ürünlere yönelik tüketimde. Bu açıdan bakıldığında, enflasyon önce yükselebilir, sonra düşebilir.

Enflasyon dışında, ekonomik büyüme de etkilenecek. Bir araştırma kurumu, 2025 yılına kadar geçerli olacak yeni tarifelerin ABD'nin reel GSYİH büyüme hızını %0.7 oranında etkileyebileceğini öngörüyor. Diğer bir kurum ise Trump’ın yeni tarifelerinin 2025 yılında ABD GSYİH büyüme hızını yaklaşık %0.87 oranında etkileyebileceğini tahmin ediyor. Bir büyük yatırım bankası, 2025 yılı için ABD'nin durgunluk olasılığını %40'tan %60'a yükseltti.

Geçen hafta eşit tarifelerin ilk kez önerildiği zamandan farklı olarak, durgunluk beklentileri küresel bir konsensüs haline gelmeye başladı. Durgunluk ve enflasyonun çift baskısı karşısında, Fed'in durumu giderek zorlaşıyor. Piyasa verileri, yıl sonuna kadar 125 baz puanlık bir faiz indirimi beklendiğini gösteriyor; bu da 5 kez 25 baz puanlık indirim anlamına geliyor. Geçen hafta ise, traderlar yalnızca 3 faiz indirimi bekliyordu. Bir veri platformuna göre, Mayıs ayındaki faiz indiriminin olasılığı %57'ye yükseldi. Trump da Fed'e baskı yaptı, sosyal medya platformunda, "Petrol fiyatları düşüyor, faiz oranları düşüyor, gıda fiyatları düşüyor, enflasyon yok" diyerek Fed'in faiz indirmesi gerektiğini bir kez daha eleştirdi.

Bu trende göre, Fed'in Mayıs ayında piyasa paniklerini hafifletmek için faiz indirimine başlaması ve piyasalara son savunma hattı olarak daha da fazla müdahale etmesi muhtemeldir. Genel bir analizde, eşit gümrük politikalarının kısa vadede sert dalgalanmalara yol açabileceği düşünülse de, ABD özel sektörünün bilanço sağlığı göz önüne alındığında, ABD ekonomisinde uzun vadeli bir resesyon olasılığının hayal edildiği kadar yüksek olmadığı görülmektedir.

Küresel borsa dalgalanmalarıyla karşı karşıya kalan birçok ülke, piyasa destekleme önlemleri almaya başladı. Ülkemizin Merkez Hazine Şirketi, piyasaya girerek tek günde 505 milyar yuan değerinde ETF alımı yaptı ve piyasa destekleme çalışmalarını başlattı. Japonya ve Güney Kore de birçok önlem aldı; bugün açılışta, Japonya ve Güney Kore borsaları tüm hatlarıyla yüksek açıldı. Bu işaretler, dünkü tarihi çöküşün büyük ölçüde panik duygusuyla tetiklendiğini ve gerçekten bir durgunluğa girmediğini göstermektedir.

Bir yanlış haber de bu sonuca doğruladı. Dün gece, bir medya kuruluşu Trump'ın 90 gün süreyle tarifeleri askıya almayı düşündüğünü bildirdi, bu haber yayıldıktan sonra tüm hisse senedi endeksleri 7 dakika içinde hızla toparlandı, Bitcoin de 80 bin dolara yükseldi. Daha sonra Beyaz Saray sözcüsü bunun "sahte haber" olduğunu belirtse de, yükselişin bir kısmı geri çekildi, ancak piyasada daha fazla büyük düşüş yaşanmadı ve başlangıçta belirli bir dip özelliği gösterdi. Bu nedenle, bugün küresel finansal piyasalarda bir sıçrama yaşanabilir.

Kripto para piyasası da benzer bir eğilim sergilemektedir. Genel piyasa tamamen toparlanmışken, Bitcoin 80.000 dolara geri dönse de, altcoin piyasası hâlâ kötü durumda. Ethereum 1.500 dolara yeniden yükseldi, SOL da 110 dolara geri döndü. Dün yapılan işlem verilerine göre, çoğu yatırımcı bekle-gör yaklaşımını sürdürmekte, işlem hacmi oldukça düşük kalmakta ve riskten kaçınmanın ana sebep olduğu görülmektedir, baskıdan ziyade. Bu durumda, gümrük sorunları hafiflerse, varlıkların düşüşten toparlanma olasılığı oldukça yüksek. Sonuçta, 7 dakika içinde meydana gelen hızlı toparlanmadan da görülebileceği gibi, sermaye düşük fiyatlı varlıklara hâlâ ilgi gösteriyor. Ancak gerçekten bir dönüş sağlanıp sağlanamayacağını görmek için durgunluk ve faiz indirimleri konusuna odaklanmak gerekiyor; ABD Merkez Bankası'nın piyasa destekleme eylemleri belirleyici olacaktır.

Piyasa yönü konusunda traderların görüşleri farklılık gösteriyor. Bazı analistler bu satış dalgasının daha fazla aşağı yönlü potansiyeli olduğunu düşünüyor, bunun nedeni ise ABD Merkez Bankası'nın veya Trump'ın "tabanı tutma" olasılığının düşük olması. Diğer bir analist ise Trump'ın eşit tarife taslağının nihai versiyonunun 9'unda açıklanacağını, bu tarihe kadar daha çok müzakere sürecinin olduğunu, dolayısıyla tarifelerin genel kapsamı ve bunların ekonomi üzerindeki etkisini değerlendirmek için henüz erken olduğunu belirtiyor. Bir başka analist ise 9 Nisan yaklaşırken ABD ile Çin arasında bir ticaret anlaşması sağlanamazsa piyasa duyarlılığının yeniden çökebileceğini ifade ediyor.

Teknik analistler daha karamsar görünüyor, bazıları büyük düzeydeki trendin aşağı yönlü olduğunu belirtirken, bazıları Bitcoin fiyatının 66,000-72,000 dolar aralığına düşebileceğini tahmin ediyor. Şu anda, bir veri platformuna göre, ana akım borsaların fonlama oranları piyasanın tamamen düşüşte olduğunu gösteriyor.

Mevcut durum itibarıyla, 9 Nisan yaklaşmakta ve kısa bir süre içinde karmaşık bir anlaşma sağlamak açıkça pek mümkün görünmüyor. ABD Hazine Bakanı da, 9 Nisan'dan önce bir ticaret anlaşmasına varmanın pek mümkün olmadığını belirtti. Ancak, ABD içindeki durum da tek bir bütün değil. Trump'ın bazı destekçileri karşılıklı gümrük vergilerini önermemesi için ikna etmeye çalışırken, Cumhuriyetçi üyeler de bağışçılar tarafından başkana tavsiyelerde bulunmaya itiliyor. Yine de, Trump oldukça kararlı bir tutum sergilemeye devam ediyor.

Bu durumda, Federal Rezerv büyük iç ve dış baskılarla karşı karşıya. Federal Rezerv yetkilileri, politika yapıcıların endişe hissettiğini kabul etti. Bu Perşembe, Federal Rezerv Mart ayı para politikası toplantısının tutanaklarını açıklayacak ve bu, muhtemelen daha fazla ipucu sunacak. Pazarın tekrar büyük dalgalanmalar yaşayıp yaşamayacağını görmek için beklemek gerekecek.